Ilayda
New member
Geçişsiz Fiiller Nedir?
Geçişsiz fiiller, cümlede yalnızca özneyle ve dolaylı tümleçle ilişkili olan, ancak bir nesne (doğrudan tümleç) gerektirmeyen fiillerdir. Bu fiiller, hareketin özne tarafından gerçekleştirildiğini ancak bu hareketin bir nesneye yönelmediğini ifade eder. Başka bir deyişle, geçişsiz fiiller, fiilin etkisinin sadece özneye ve dolaylı tümleçlere yöneldiği durumlardır.
Geçişsiz fiillerin en belirgin özelliği, fiilden sonra bir nesne gelmemesidir. Örneğin, "Koşmak", "gülmek", "uyumak" gibi fiiller geçişsiz fiiller arasında yer alır. Bu fiillerde, özne hareketi gerçekleştirirken, bu hareketin bir nesneye etkisi bulunmaz.
Geçişsiz Fiillerin Özellikleri
Geçişsiz fiillerin başlıca özellikleri şunlardır:
1. **Nesne Almazlar**: Geçişsiz fiiller, fiilden sonra nesne almazlar. Örneğin, "Yüzmek" fiilinde bir nesne yoktur. "O, yüzdü." cümlesinde sadece özne ve fiil yer alırken, fiilin etkisi bir nesneye yönelmez.
2. **Belirli bir yönelme veya hedef bulunmaz**: Geçişsiz fiillerin çoğu, öznenin eylemi gerçekleştirdiği bir durumu ifade eder, fakat bu eylemin nesneye etkisi yoktur. "Düşmek", "uyumak", "ağlamak" gibi fiiller örnek olarak verilebilir.
3. **Zarf Tümleci ile Kullanılabilirler**: Geçişsiz fiiller bazen zarf tümleciyle kullanılabilir. Bu tümleç, fiilin ne zaman, nasıl, nerede yapıldığını belirtir. Örneğin, "Yavaşça yürümek" veya "Güzelce şarkı söylemek" gibi ifadeler zarf tümlecinin fiille birleştiği örneklerdir.
4. **Fiilin Öznenin Tek Başına Gerçekleştirdiği Bir Eylemi Anlatması**: Geçişsiz fiiller, öznenin tek başına gerçekleştirdiği eylemleri anlatır. Bu fiillerde, eylemi tamamlayacak veya yönlendirecek bir nesne bulunmaz. Örneğin, "Uyanmak" veya "Büyümek" gibi fiiller, sadece öznenin kendi durumunu değiştirir.
Geçişsiz Fiillerin Örnekleri
Geçişsiz fiillere bazı örnekler şu şekilde sıralanabilir:
- **Koşmak**: "O, sabah koştu."
- **Yüzmek**: "Denizde yüzdüm."
- **Uyumak**: "Akşam erken uyudum."
- **Gülmek**: "Çocuklar çok gülüyor."
- **Düşmek**: "O, merdivenden düştü."
- **Ağlamak**: "O, filmi izlerken ağladı."
- **Büyümek**: "Çocuk hızla büyüdü."
- **Dolaşmak**: "Parka dolaşmaya gitti."
- **Gitmek**: "O, okuldan sonra eve gitti."
- **Gelmek**: "O, evimize geldi."
- **Uyanmak**: "Kalkınca uyanmıştım."
Geçişsiz Fiiller ve Geçişli Fiiller Arasındaki Farklar
Geçişsiz ve geçişli fiiller arasındaki en temel fark, geçişli fiillerin cümlede nesne alırken, geçişsiz fiillerin almadığıdır. Geçişli fiiller, fiilden sonra doğrudan bir nesne gerektirir. Örneğin, "Yemek yemek" gibi bir cümlede "yemek" fiili geçişli olup, "yemek" nesnesine sahiptir. Oysa "Yüzmek" fiili geçişsiz bir fiildir, burada bir nesne bulunmaz.
Geçişli fiillerde, fiilin etkisi nesne üzerinde yoğunlaşırken, geçişsiz fiillerde fiilin etkisi özneyle sınırlıdır. Örnekler üzerinden bakacak olursak:
- **Geçişli Fiil**: "Elma yedim." (Nesne: Elma)
- **Geçişsiz Fiil**: "Yedim." (Burada fiil, özne tarafından gerçekleştirilmiştir ve nesne bulunmamaktadır.)
Geçişsiz Fiillerin Cümlede Kullanımı
Geçişsiz fiiller cümlede özne ve fiil arasında doğrudan bir ilişki kurar. Bu fiillerin doğru kullanımı için nesneye yer verilmez. Ancak bazı geçişsiz fiiller, dolaylı tümleçle kullanılabilir. Örneğin, "Dolaşmak" fiili bir yer veya zaman belirteci ile kullanılabilir:
- "Parka dolaşmaya gittim."
- "Saat 5’te parka dolaşmaya başladım."
Bu tür ifadelerde, zarf tümlecinin eyleme nasıl, ne zaman veya nerede gerçekleştirildiğini belirtme işlevi vardır.
Geçişsiz Fiillerin Diğer Fiillerle Karşılaştırılması
Bazı fiiller hem geçişli hem de geçişsiz olarak kullanılabilir. Bu tür fiiller, cümlenin anlamına göre nesne alabilir veya almayabilir. Örnek olarak:
- **Yazmak**:
- Geçişli: "Bir mektup yazdım." (Nesne: Bir mektup)
- Geçişsiz: "Bu yazıyı yazmak istiyorum."
- **Aramak**:
- Geçişli: "Telefonu aradım." (Nesne: Telefon)
- Geçişsiz: "Arkadaşımı arıyorum."
Bu tür fiillerin hangi bağlamda kullanıldığına dikkat etmek gerekir, çünkü cümlenin anlamı bu tercihe göre değişebilir.
Geçişsiz Fiillerin Kullanımındaki Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar
Geçişsiz fiillerin doğru bir şekilde kullanılabilmesi için dikkat edilmesi gereken birkaç önemli nokta vardır:
1. **Fiil Türü**: Fiil, geçişsiz bir fiil ise cümlede bir nesne kullanılmamalıdır. Geçişsiz fiillerin bir nesne alması dil bilgisi açısından yanlış olur.
2. **Zarf Tümleci Kullanımı**: Geçişsiz fiiller, zarf tümleci ile kullanılabilir. Bu tümleç fiilin nasıl, ne zaman veya nerede yapıldığını belirtir.
3. **Yanlış Kullanımlar**: Bazen geçişsiz fiillerin yanlış bir şekilde geçişli fiil gibi kullanılması mümkün olabilir. Örneğin, "Büyümek" fiili bir nesne ile kullanılmaz. "O, büyümek için çok çalıştı." cümlesinde fiil doğru bir biçimde kullanılmıştır.
Sonuç
Geçişsiz fiiller, öznenin hareketini, eylemini veya durumunu anlatırken nesneye gereksinim duymayan fiillerdir. Bu fiiller, cümlede özne ve fiil arasında doğrudan bir ilişki kurar ve fiilin etkisi yalnızca özneyle sınırlıdır. Geçişsiz fiiller, dilde anlamın doğru aktarılabilmesi için önemli bir yere sahiptir ve dil bilgisi açısından doğru kullanıldığında anlam karmaşasını engeller.
Geçişsiz fiiller, cümlede yalnızca özneyle ve dolaylı tümleçle ilişkili olan, ancak bir nesne (doğrudan tümleç) gerektirmeyen fiillerdir. Bu fiiller, hareketin özne tarafından gerçekleştirildiğini ancak bu hareketin bir nesneye yönelmediğini ifade eder. Başka bir deyişle, geçişsiz fiiller, fiilin etkisinin sadece özneye ve dolaylı tümleçlere yöneldiği durumlardır.
Geçişsiz fiillerin en belirgin özelliği, fiilden sonra bir nesne gelmemesidir. Örneğin, "Koşmak", "gülmek", "uyumak" gibi fiiller geçişsiz fiiller arasında yer alır. Bu fiillerde, özne hareketi gerçekleştirirken, bu hareketin bir nesneye etkisi bulunmaz.
Geçişsiz Fiillerin Özellikleri
Geçişsiz fiillerin başlıca özellikleri şunlardır:
1. **Nesne Almazlar**: Geçişsiz fiiller, fiilden sonra nesne almazlar. Örneğin, "Yüzmek" fiilinde bir nesne yoktur. "O, yüzdü." cümlesinde sadece özne ve fiil yer alırken, fiilin etkisi bir nesneye yönelmez.
2. **Belirli bir yönelme veya hedef bulunmaz**: Geçişsiz fiillerin çoğu, öznenin eylemi gerçekleştirdiği bir durumu ifade eder, fakat bu eylemin nesneye etkisi yoktur. "Düşmek", "uyumak", "ağlamak" gibi fiiller örnek olarak verilebilir.
3. **Zarf Tümleci ile Kullanılabilirler**: Geçişsiz fiiller bazen zarf tümleciyle kullanılabilir. Bu tümleç, fiilin ne zaman, nasıl, nerede yapıldığını belirtir. Örneğin, "Yavaşça yürümek" veya "Güzelce şarkı söylemek" gibi ifadeler zarf tümlecinin fiille birleştiği örneklerdir.
4. **Fiilin Öznenin Tek Başına Gerçekleştirdiği Bir Eylemi Anlatması**: Geçişsiz fiiller, öznenin tek başına gerçekleştirdiği eylemleri anlatır. Bu fiillerde, eylemi tamamlayacak veya yönlendirecek bir nesne bulunmaz. Örneğin, "Uyanmak" veya "Büyümek" gibi fiiller, sadece öznenin kendi durumunu değiştirir.
Geçişsiz Fiillerin Örnekleri
Geçişsiz fiillere bazı örnekler şu şekilde sıralanabilir:
- **Koşmak**: "O, sabah koştu."
- **Yüzmek**: "Denizde yüzdüm."
- **Uyumak**: "Akşam erken uyudum."
- **Gülmek**: "Çocuklar çok gülüyor."
- **Düşmek**: "O, merdivenden düştü."
- **Ağlamak**: "O, filmi izlerken ağladı."
- **Büyümek**: "Çocuk hızla büyüdü."
- **Dolaşmak**: "Parka dolaşmaya gitti."
- **Gitmek**: "O, okuldan sonra eve gitti."
- **Gelmek**: "O, evimize geldi."
- **Uyanmak**: "Kalkınca uyanmıştım."
Geçişsiz Fiiller ve Geçişli Fiiller Arasındaki Farklar
Geçişsiz ve geçişli fiiller arasındaki en temel fark, geçişli fiillerin cümlede nesne alırken, geçişsiz fiillerin almadığıdır. Geçişli fiiller, fiilden sonra doğrudan bir nesne gerektirir. Örneğin, "Yemek yemek" gibi bir cümlede "yemek" fiili geçişli olup, "yemek" nesnesine sahiptir. Oysa "Yüzmek" fiili geçişsiz bir fiildir, burada bir nesne bulunmaz.
Geçişli fiillerde, fiilin etkisi nesne üzerinde yoğunlaşırken, geçişsiz fiillerde fiilin etkisi özneyle sınırlıdır. Örnekler üzerinden bakacak olursak:
- **Geçişli Fiil**: "Elma yedim." (Nesne: Elma)
- **Geçişsiz Fiil**: "Yedim." (Burada fiil, özne tarafından gerçekleştirilmiştir ve nesne bulunmamaktadır.)
Geçişsiz Fiillerin Cümlede Kullanımı
Geçişsiz fiiller cümlede özne ve fiil arasında doğrudan bir ilişki kurar. Bu fiillerin doğru kullanımı için nesneye yer verilmez. Ancak bazı geçişsiz fiiller, dolaylı tümleçle kullanılabilir. Örneğin, "Dolaşmak" fiili bir yer veya zaman belirteci ile kullanılabilir:
- "Parka dolaşmaya gittim."
- "Saat 5’te parka dolaşmaya başladım."
Bu tür ifadelerde, zarf tümlecinin eyleme nasıl, ne zaman veya nerede gerçekleştirildiğini belirtme işlevi vardır.
Geçişsiz Fiillerin Diğer Fiillerle Karşılaştırılması
Bazı fiiller hem geçişli hem de geçişsiz olarak kullanılabilir. Bu tür fiiller, cümlenin anlamına göre nesne alabilir veya almayabilir. Örnek olarak:
- **Yazmak**:
- Geçişli: "Bir mektup yazdım." (Nesne: Bir mektup)
- Geçişsiz: "Bu yazıyı yazmak istiyorum."
- **Aramak**:
- Geçişli: "Telefonu aradım." (Nesne: Telefon)
- Geçişsiz: "Arkadaşımı arıyorum."
Bu tür fiillerin hangi bağlamda kullanıldığına dikkat etmek gerekir, çünkü cümlenin anlamı bu tercihe göre değişebilir.
Geçişsiz Fiillerin Kullanımındaki Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar
Geçişsiz fiillerin doğru bir şekilde kullanılabilmesi için dikkat edilmesi gereken birkaç önemli nokta vardır:
1. **Fiil Türü**: Fiil, geçişsiz bir fiil ise cümlede bir nesne kullanılmamalıdır. Geçişsiz fiillerin bir nesne alması dil bilgisi açısından yanlış olur.
2. **Zarf Tümleci Kullanımı**: Geçişsiz fiiller, zarf tümleci ile kullanılabilir. Bu tümleç fiilin nasıl, ne zaman veya nerede yapıldığını belirtir.
3. **Yanlış Kullanımlar**: Bazen geçişsiz fiillerin yanlış bir şekilde geçişli fiil gibi kullanılması mümkün olabilir. Örneğin, "Büyümek" fiili bir nesne ile kullanılmaz. "O, büyümek için çok çalıştı." cümlesinde fiil doğru bir biçimde kullanılmıştır.
Sonuç
Geçişsiz fiiller, öznenin hareketini, eylemini veya durumunu anlatırken nesneye gereksinim duymayan fiillerdir. Bu fiiller, cümlede özne ve fiil arasında doğrudan bir ilişki kurar ve fiilin etkisi yalnızca özneyle sınırlıdır. Geçişsiz fiiller, dilde anlamın doğru aktarılabilmesi için önemli bir yere sahiptir ve dil bilgisi açısından doğru kullanıldığında anlam karmaşasını engeller.